Virüsler pazarlama yapmaya başlarsa

1968'li yılların hız ve hareketini o yıllarda yaşamayanların bile görmesi güç değil. Ama o çiçekli, topraklı, çamurlu, dumanlı yılların sloganlarının bir kısmının kendimizi elektronikleşme, dijitalleşme yarışına kaptırdığımız bu yıllarda yeniden hatırlanması gerek.

60 yaşını bile göremeden başka boyutlara geçmeyi tercih eden Andy Warhol (ya da gerçek adıyla Andrew Warhola) ressamlık ve sinema ile doldurduğu kısa ömründeki bugünlerde bile kıymıkları elimize batan çentikler atmayı başardı. O ünlü '15 dakikalık şöhret' klişesini de unutmayalım elbette.

1968 yılında İsveç'in başkentinde açtığı bir sergisinin kataloğundan hayatımıza sızar bu cümle: "Gelecekte herkes 15 dakikalığına şöhret olacak".

O günden itibaren kendisine her röportajda sorulan, kendisiyle ilgili her yazıda bahsi geçen bu laftan o kadar sıkılır ki, unutulacağı ya da değerini yitireceği ümidiyle 'gelecekte 15 kişi meşhur olacak' ya da 'gelecekte herkes 15 dakikada meşhur olacak' gibi farklı sürümlerini yayar. Ölümüne doğru 1979 yılında Warhol bu cümleye tekrar atıfta bulunur ve 'tahminim doğru çıktı' der.

Kaseti ileri sarıp 2007'nin sonlarına doğru geldiğimizde Warhol'un tahminden öte bir kehanette bulunduğunu söylemek abartı olmaz. Televizyonlara, sitelere, dergilere; hatta seri ilan gazetelerine bakmak yeterli. Herkes yırtmanın; dolayısıyla ünlü olmanın peşinde. Hayatı boyunca hiçbir konsere, hiçbir albüme bir kuruş para vermemişler şarkıcı olup köşeyi dönme peşinde. Süreklilik nasıl sağlanacak derseniz; konu o değil... Üstelik bu garip denklem aşağı yukarı aynı şekilde birçok farklı eksende aynen sürüyor.
Ama sakın bu hastalığın bize has bir durum olduğu sonucu da çıkmasın.

İnternetin birbiriyle tanıştırdığı dünyada daha hepi topu 10-15 senedir birbirimizin farkına varıyoruz. Rusların sadece pis, Allahsız komünistler değil dünya liginde bilgisayar uzmanları ve güzel vücutlu kadınlar olduğunu; Hintlerin ineklere selam durup, saygı göstermek dışında zengin Batı'nın bütün altyapısını ayakta tuttuğunu; Çin'in küçük, çekik gözlü insanlar değil koskoca bir imalat ordusu olduğun yeni yeni öğrendik.

İnternet sayesinde dünya sinemasını, müzikleri, komşularımızı, yabancı dilleri, kültürleri, insanları ve halleri tanıdık.

Bunca haber kaynağımız, amatör-profesyonel blog'cumuz, video kaynaklarımız, e-postalarımız olmasaydı Pakistan'ı, Doğu Türkistan'ı, Kuzey Irak'ı, Kamboçya'yı, Darfur'u, Gana'yı böyle takip edebilecek miydik? Acaba internet olmasaydı küreselleşme bu kadar etkili olacak mıydı?

En basitinden ürettireceğiniz ya da ithal edip satacağınız bir şeyi hayal edin ve globalsources.com ya da alibaba.com gibi adreslere gidip arama çubuğuna yazın. İşte dünyanın dört bir yanından tedarikçiler. Bakın, karşılaştırın, yazışın, internetten parayı yollayın, üretimi ve nakliyatı web sayfalarından takip edin, gümrüğe çekin, yine web üstünden işlemleri yapın ve satın. Geliri de yine ekrandan; e-bankacılıktan takip edin. Küreselleşme eğer bu değilse nedir?

Dünyada kıyamet de kopsa (o yıllarda) protokol sırasına göre haber okuyan TRT'nin bültenlerinden; gazetecilerin nadiren gittiği yurtdışı seyahatinden telefonda yazdırdığı haberlerinden ve filmini yıkatıp kâğıda bastırıp mektupla yolladığı fotoğraflarından takip etseydik bugün aynı hayatı yaşıyor olur muyduk? Hiç sanmıyorum.

İnternetin bu ucuz ve hızlı yayılma potansiyeli, kullanıcıların her saniye yeni bir yıldız, akım ya da moda arama telaşı pazarlamacılara yepyeni bir alan da yarattı: virütik pazarlama (viral marketing). İsmi, model aldığı doğal yaşam ya da bilgisayar ağlarındaki virüslerin yayılma tarzından geliyor. Profesyonel eller tarafından yaratılan pazarlama kampanyaları masumane, amatör ve sıradan halleriyle hayatımıza giriyor. Ardından hızla popülerleşiyor ve müdavimleri doğuyor. Ardından pazarlama stratejisinde önceden belirlenmiş diğer adımlar devreye giriyor ve son derece düşük bütçeli ama tutarsa dev bütçelilere göre çok daha etkili bir kampanya yürütülmüş oluyor.

Virütik pazarlama çalışmaları kimi zaman oyun, kimi zaman promosyon, kimi zaman blog, kimi zaman da video podcast'ler şeklinde karşımıza çıkabiliyor.

En başarılı öncü denemelerden birisi 'Blair Cadısı Projesi' adlı filmdi. Virütik pazarlamayla 22 bin dolarlık bütçeye karşılık 248 milyon dolar kazandırdı yapımcılarına. İnternetteki hikâyesini araştırırsanız daha iyi anlarsınız (getir.net/d51 ve getir.net/d53 adreslerini tavsiye ederim).

Dolayısıyla hayran olduğunuz o blog, heyecanla takip ettiğiniz o genç ve güzel kızın videoları ya da sürekli arabanızın üstüne düşen broşür, balkonunuzun demirlerine takılan tül, bir şarkıda kulağınıza çalınan konuşmalar, izlediğiniz dizideki kahramanın sürekli verdiği yemek siparişi o kadar da tesadüfi olmayabilir, kim bilir?