İSİM HALLERİ

İSİM HALLERİ
Tıpkı buzun, suyun ve buharın aynı şeyin farklı biçimleri olması gibi ben,
beni, bende, benden kelimeleri de aynı kelimenin farklı biçimleridir.
Bunların içinden ihtiyaç duyduğumuz isim halini kullanırız. Gelin hep
birlikte, isim halleri isteğinize zarar vermeden biz onun gizemini ortadan
kaldıralım.
İsim halleri pek çok insanı dil öğrenmekten caydırır. Latince öğreninrken
karşı karşıya kaldığımız altı isim hali ve çekimleri ile ilgili
sorunlarınızı anımsıyor olabilirsiniz. Rusçada da altı isim hali vardır.
Sırpça- Hırvat dillerinde ise yedi isim hali vardır. Bazı dillerde ise çok
daha fazla sayıda isim hali bulunur.
Haydi ev kelimesi ile oynayalım. Ev geniştir. Evi görüyorum. Eve gidelim.
Evde bekliyorum. Evden geliyorum. Bütün bu cümlelerde ev kelimesi türkçede
allahtan aynı kalmaktadır.
Türkçede isimlerin cümle içindeki görevlerine ya da fiille olan ilgilerine
göre beş hali vardır.
Aşağıda bunlara örnek verilmiştir.
- Yalın hali (nominatif): İsmin normal durumudur. Bir isim çoğul eki yada
iyelik eki almış olsa da yinede yalın durumdadır. Ev, evler, evim
- İsmin -i hali (Accusatif): İsmin -i hali, isme bir belirlilik kazandırır,
ismi kendinden sonraki fiile bağlar ve o fiilin etkisi altında bulunduğunu
gösterir. Kağıdı, evi, gözlüğü.
- İsmin -e hali (Datif): İsmi fiile bağlar ve kendine doğru yaklaştığını,
yöneldiğini belirtir. Eve, kağıda, gözlüğe.
- İsmin -de hali (locatif): İsmi fiile bağlar ve fiilin kendi içinde,
üstünde, üzerinde oluştuğunu belirtir. Evde, kağıtta, gözlükte.
- İsmin -den hali (ablatif): İsmi fiile bağlar ve fiilin kendinde
uzaklaştığım ayrıldığım yerdir. Evden, kağıttan, gözlükten.


SIFATLAR
Sıfatlar, isimleri açıklayan kelimelerdir. Yeşil kalem kelimesinde yeşil
kelimesi kalem kelimesini açıklayan sıfattır.
Sıfatlar konusunda biraz telaşa kapılacaksınız.. Çünkü birçok dilde
sıfatlar, açıkladıkları isimlerin hallerine uymak zorundadır. Bu dillerde
sıfatlar sayılar, cinsler ve isimlere uymak zorundadırlar.

ZARFLAR
Zarflar fiilleri açıklar. Bize fiilleri nasıl olduğunu söylerler. Dilin
basit kısımlarını kolayca öğrendi. Burada kolayca kelimesi zarftır. Yani
kolayca kelimeyi bize dilin basit kısımlarında nasıl ustalaştığını söyle.

EDATLAR
Edatlar, kendi başlarına bir anlam taşımazlar ama anlamlı kelimeler, kelime
öbeklerine ulandıklarında yada bir cümleye girdiklerinde çeşitli anlam
ilişkileri kurar ve böylece kendi anlamları da hissettirir. Bunlar
genellikle ile, için, acaba, kadar gibi kısa kelimelerdir.

ETKEN
Eğer özne fiilin eylemini yapıyorsa fiil etken haldedir. Ali topa vuruyor.
Vuruyor fiili etken haldedir. Çünkü özne ali vurma eylemini yapmaktadır.

EDİLGEN
Eğer özne fiilin eylemine maruz kalıyorsa o zaman fiil edilgen haldedir.
Topa ali tarafından vuruluyor cümlesinde özne (top) herhangi bir vurma
eylemi yapmamaktadır. Bunun yerine kendine vurulmaktadır. Bu nedenle vurma
eyleminin edilgen halde olduğunu söyleriz. Çünkü özne fiilin eylemini
gerçekleştirmemekle bu eyleme maruz kalmaktadır.

EMİR KİPİ
Emir kipi fiilin emir halidir. Gitmak fiilinin emir hali git'tir.

NİSBET
Sıfatlar ve zarflar nisbi olarak artan ve azalan derecelere sahiptir.
İyi, daha iyi, en iyi kelimeleri aynı kelimenin farklı derecelerini
gösterirler. Bu dereceler Türkçe'de yalın daha en kelimeleriyle belirtilir.

SAYMA SAYILARI VE SIRA SAYILARI
Sayma sayıları bir, iki, üç vs. dir. Sıra sayıları ise birinci, ikinci,
üçüncü vs. dir

DEYİMLER
Deyimler anlam vermeyen, ama kendilerine özgü belli anlamları olan
ifadelerdir. Deyimler belli bir anlama sahiptir ama deyimleri oluşturan
unsurların belli bir anlamı yoktur. Bir dildeki deyim genellikle kelimesi
kelimesine bir başka dile çevrilemezler ama her dilde aynı anlamda deyimler
bulunur. Öğrenmek için deyimler kitabı almalısın.